De bevolking van Georgië wil aansluiten bij Europa, maar de regering gooit roet in het eten

Het Europese volkslied klonk maandagavond op de Roestaveli Avenue in de Georgische hoofdstad Tbilisi. Er waren vlaggen van Georgië en de Europese Unie, en posters met de tekst ‘We are Europe’. Tienduizenden – schattingen lopen uiteen van 60.000 tot 120.000 – demonstranten wilden met de ‘Mars voor Europa’ laten zien dat ze Europa omarmen. Volgens een peiling van januari wil 83 procent van de vier miljoen Georgiërs bij de EU horen.

De liefdesverklaring kwam drie dagen na een afwijzing. Op 17 juni publiceerde de Europese Commissie drie adviezen over mogelijk EU-lidmaatschap van Oekraïne, Moldavië en Georgië. De adviezen zijn bedoeld voor de 27 lidstaten, die er later deze week op een EU-top over beslissen. Oekraïne en Moldavië komen volgens de Commissie in aanmerking voor een kandidaat-lidmaatschap. Georgië is zelfs nog niet klaar voor dat voorportaal.

Lees ook Is de Europese Unie wel klaar voor een nieuw rondje uitbreidingen?

De kans dat de demonstranten in Tbilisi de lidstaten overhalen om het Commissie-advies te negeren en Georgië alsnog tot de wachtkamer toe te laten, is nihil. Daarvoor zijn de twaalf voorwaarden die de Commissie stelt aan een kandidaat-lidmaatschap van Georgië te ingrijpend. Ze gaan over hervormingen op het gebied van politiek, rechtspraak, corruptie- en misdaadbestrijding, mensenrechten en persvrijheid. Eind dit jaar zal de Commissie rapporteren over de voortgang van deze hervormingen.

Vijandig jegens EU

Er is nog een reden, tevens een tweede motief voor de demonstranten. Regeringspartij Georgische Droom, aan de macht sinds 2012, stelt zich steeds vijandiger op jegens de EU en de waarden waar ze voor staat. Officieel streeft de regering onder leiding van premier Irakli Garibasjvili naar toetreding tot EU en NAVO, zoals vastgelegd in de grondwet. De praktijk is evenwel anders.

De strijd tussen Georgische Droom en oppositiepartij Verenigde Nationale Beweging, opgericht door Micheïl Saakasjvili, kleurt politiek en samenleving. Een poging tot bemiddeling door Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, mislukte in de zomer van 2021. Oud-president Saakasjvili werd in oktober vorig jaar gearresteerd toen hij na acht jaar buitenland terugkeerde naar Georgië. Hij zit nog in de cel.

Ook de oprichter van Georgische Droom speelt een sleutelrol in de polarisatie. Miljardair Bidzina Ivanisjvili heeft geen formele functie meer in de partij, maar geldt als allesbepalende kracht achter de schermen. Zijn zakelijke belangen in Rusland weerhouden de Georgische regering van economische sancties tegen Rusland, denkt men in Georgië en Brussel. Zowel de demonstranten als het Europees Parlement willen dat Ivanisjvili op de Europese sanctielijst wordt geplaatst.

Georgië moet werken aan ‘de-oligarchisering’, zegt de Europese Commissie. Tegelijk zijn analisten het erover eens dat Georgië verder is dan Oekraïne en Moldavië in de uitvoering van bepalingen uit de Associatieovereenkomst met de EU, die sinds 2016 van kracht is. Op economisch gebied voldoet het land aan veel voorwaarden. Het probleem is de gure maatschappelijke wind die Georgische Droom vooral de laatste twee jaar laat waaien.

Autoriteiten keken vorige zomer toe toen de Pride Week met grof geweld door demonstranten werd verstoord. In mei werd Nika Gvararamia, hoofdredacteur van de kritische tv-zender Mtavari Arkhi, op dubieuze gronden veroordeeld tot 3,5 jaar cel. Op de persvrijheidsindex van Reporters Sans Frontières daalde Georgië van plaats 60 in 2021 naar plaats 89 dit jaar.

Begin deze maand nam het Europees parlement een resolutie aan over het gebrek aan persvrijheid in Georgië. Politici van Georgische Droom waren er snel bij om die resolutie in harde taal af te wijzen. Het sterkt veel Georgiërs in hun vermoeden dat hun regering toenadering tot de EU eerder ondermijnt dan stimuleert.

Lees ook Duizenden betogers in Georgische hoofdstad na dood aangevallen cameraman