Vriendinnen roddelen, ruziën en zwelgen in eigen leed

1. Maarten Frankenhuis: Gevlucht in het hol van de leeuw

In zijn eerste roman Droomonderduik beschreef dierenarts en oud-directeur van Artis Maarten Frankenhuis het leven van een Berlijns Joods jongetje dat drie jaar per toeval ondergedoken zat in Artis. Het idee voor de tweede historische roman Gevlucht in het hol van de leeuw ontstond bij het doorbladeren van de bijna zestig jaar oude handboeken uit zijn militaire diensttijd. Wat zou Frankenhuis (1942), zo schrijft hij in het voorwoord, als twintiger hebben gedaan om de oorlog te overleven? Hij werkte het idee uit tot een indrukwekkend verhaal over de jonge Nederlandse Joodse dierenarts die zich met een vals identiteitsbewijs als ‘Gerard de Korte’ aanmeldt voor de Duitse tewerkstelling om te ontsnappen aan deportatie. Hij wordt geplaatst als boerenknecht op de boerderij van de familie Vierhaus in Westfalen. Daar moet Gerard vooral niet laten blijken dat hij meer is dan dat en wanneer hij vermoedt dat ‘zijn’ koeien en zelfs zijn baas besmet zijn met het MKZ-virus, laat hij dat luchtig vallen bij de dochter des huizes die vervolgens de dierenarts inschakelt. Ook als Gerard een kind blijkt te hebben verwekt bij deze vrouw, kan hij maar met moeite zijn ware identiteit verhullen. Historisch gezien is Gevlucht in het hol van de leeuw een klein naslagwerk en als roman een absolute aanrader.

Maarten Frankenhuis: Gevlucht in het hol van de leeuw. Amphora Books, 286 blz. € 22,50

2. Rosita Steenbeek: Julia

Een andere historische roman is Julia over de dochter van de Romeinse keizer Augustus (63 v.Chr.-14 n.Chr.) door Rosita Steenbeek. Zoveel bronnen als Frankenhuis tot zijn beschikking had voor zijn roman Gevlucht in het hol van de leeuw, zo weinig bleek er bekend over Julia. Steenbeek vond haar bronnen bij historici, maar ook op een andere sympathieke manier: ze bezoekt archeologische opgravingen zoals het Domus Augusti waar Julia in 39 v.Chr. geboren zou zijn, loopt op het Forum Romanum, reist mogelijke woon- en verblijfplaatsen van Julia na, bezoekt musea en laat zich inspireren door dichtregels van Vergilius, Homerus, Ovidius en Sappho (boeken ‘zijn het gezelschap dat je zelf kunt kiezen’). Het resultaat is een prachtige fictieve biografie van de avontuurlijke, eigenzinnige Julia. Ze werd meteen na haar geboorte gescheiden van haar moeder Scribonia die door Augustus aan de kant werd gezet (‘Ze kwam niet meer van pas’) om plaats te maken voor Livia – een egoïstischer en machtswellustiger stiefmoeder was niet denkbaar. Julia ontworstelt zich aan de ‘benauwde benepenheid’ van het regime van haar vader door zich te vermaken met haar literaire vrienden ten huize van Sempronius. Daar ziet ze haar moeder weer, ontmoet ze haar buitenechtelijke minnaars en raakt ze betrokken bij de samenzwering tegen haar vader. De wrangste episodes in Julia’s leven betreffen de echtgenoten die zij toegewezen krijgt door haar vader – steeds ter meerdere eer en glorie van hemzelf want hij kiest daarmee zijn eigen opvolger. Tegen de achtergrond van het steeds groter wordende Romeinse rijk, ontrolt zich de volgende dertig jaar van de vrijgevochten Julia, die door het vuur gaat voor haar kinderen maar zichzelf het genot niet ontzegt. Steenbeek doet de klassieke oudheid herleven en schrijft geweldig over (het oude) Rome. Zeer het lezen waard, ook voor gymnasiasten die zich door verplichte examenliteratuur worstelen.

Rosita Steenbeek: Julia. Prometheus, 320 blz. € 23,99

3. Marion Pauw, Elle van Rijn, Roos Schlikker en Femmetje de Wind: Vier wandelaars & een Siciliaan

‘Dat voortdurende praten, dat zwelgen in het eigen leed, het geroddel en geruzie. Ik krijg er kloppende oogleden van.’ Aan het woord is Lot, één van de vier vrouwen die samen op Sicilië de pelgrimsroute Via Francigena lopen. Het is een rake samenvatting van Vier wandelaars & een Siciliaan geschreven door Marion Pauw, Elle van Rijn, Roos Schlikker en Femmetje de Wind. De opzet is leuk: alle vier de schrijvers namen een personage in gedachte dat dicht bij zichzelf lag, maar tegelijkertijd ook fictief was. Vervolgens gingen ze ook werkelijk op pad. ’s Avonds werd er geschreven en redacteur Lenneke Cuijpers wist de ‘complexe stukken tot één geheel te smeden’. Het resultaat is een hilarische, goed geschreven roman over vier vrouwen die er even tussenuit moesten: de overwerkte relatietherapeut Hannah, de jonge Bibi die een beroerte heeft gehad en weg wil van ziek zijn, de crisismedewerker Lot die een overspelige echtgenoot heeft en actrice Joy die door haar castingbureau aan de kant is gezet. Ze wandelen onder leiding van Vincenzo die overal serieus op in gaat. Er zijn vele hoogtepunten in dit boek, zoals wanneer de actrice Joy online auditie ‘moet’ doen vanuit Prizzi waar speciaal voor haar Wifi wordt aangelegd omdat het dorp gelooft de Nederlandse Sofia Loren op bezoek te krijgen. Maar ook de serieuze gesprekken over de dood, discriminatie of het weerzien van Bibi met haar bezorgde vader geven de roman nog net wat meer gewicht dan alleen het predicaat ‘hilarisch’.

Marion Pauw, Elle van Rijn, Roos Schlikker en Femmetje de Wind. Vier wandelaars & een Siciliaan. House of Books, 320 blz. € 22,99

4. Hassnae Bouazza: Een koffer vol citroenen

Plotseling sterft haar moeder, haar laatste ouder: de wereld van Hassnae Bouazza (1973) stort in. Haar moeder was haar baken, haar anker, haar alles. In Een koffer vol citroenen, een requiem, een intiem portret, beschrijft zij haar moeders zo speciale karakter – ‘vlijmscherp, ongenadig grappig, levenslustig, maar ook intens verlegen in gezelschap’ – en hun bijzondere band. Aanvankelijk lijkt een terugkeer naar het leven voor haar, rouwende dochter, haast onmogelijk. Spijt, schuld, verlangen, wanhoop, het is zoveel… Kon zij haar moeder maar weer overladen met ‘zoentjes’ en ‘knuffels’, zoals vroeger. En toch, stukje bij beetje ontdekt Bouazza dat ‘dood’ en ‘verdwenen’ niet hetzelfde zijn. Haar moeder is er nog, ze waart rond in de citroenboom op het erf in Marokko of tussen de druk kwakende eenden die ze zo dikwijls voerde bij haar huis in Nederland. En nog het meest bestaat ze voor altijd in smaken en geuren. Bouazza, vooral bekend als culinair journalist, beschrijft fantastisch de gerechten van thuis, die ze namaakt. Het is dan net alsof haar moeder naast haar aan het aanrecht staat en ze samen zingen (‘That’s the way, Uhu-uhu, that’s the way, I like it’). Ze sleept je mee wanneer ze uitweidt over ogenschijnlijk simpele zaken, zoals hoe je koriander moet wassen. Op de manier van haar moeder.

Hassnae Bouazza: Een koffer vol citroenen. Herinneringen aan mijn moeder. Ambo|Anthos, 200 blz. € 20,99

5. Femke Krijger: De evenwichtskunstenaar

In De evenwichtskunstenaar beschrijft juriste en coach Femke Krijger hoe zij leeft met het syndroom van Usher: een chronische aandoening waarbij zowel het zien als het horen achteruit gaat met kans op volledige blind- en doofheid. Ze weet dat vanaf haar zestiende en ze leidt een zo gewoon mogelijk studentenleven maar naarmate ze ouder wordt, trouwt en kinderen krijgt, maakt Usher het leven steeds zwaarder. Ze verliest haar baan en zoekt naar een nieuwe balans om de ziekte aan te kunnen. De observaties van Krijger zijn confronterend; voor haarzelf omdat ze ‘doodsbang’ is voor wat komen gaat maar ook voor de onwetende mens die geen begrip toont. Voorbijgangers die vinden dat ze te snel loopt met haar stok en haar naroepen dat ze die blijkbaar niet nodig heeft. Dan en ook op vele andere momenten trekt ze haar gehoorapparaten uit: wat niet hoort, wat niet deert. Ze zou jokers willen inzetten (‘voor elke maand tien of zo’): voor een knuffel, meelopen naar de bushalte en zelfs twee voor de ijskast weer zo inruimen dat zij alles kan vinden. Voor veel zal geen joker zijn in haar zoektocht de ‘heelheid’ van haar bestaan – toen ze nog kon horen en zien – terug te vinden. Alles, zelfs de vijfjarige opleiding tot shiatsu-therapeut, doet ze om in contact te blijven met de ‘buitenwereld’. Voorwaarde is wel, dat die zich dan voor haar openstelt. De eerste stap zou kunnen zijn dit bijzondere debuut te lezen. Absolute aanrader.

Femke Krijger: De evenwichtskunstenaar. Ten Have, 264 blz. € 20,99

6. Herman van Lunen: Wij wensen u veel succes met uw verdere leven

Wat Özcan Akyol schrijft in het voorwoord van Wij wensen u veel succes met uw verdere leven over zijn ervaringen met de reclassering (hij kreeg vijf keer een taakstraf om verschillende redenen), staat in schril contrast met de ervaringen van de auteur van het boek zelf. Reclasseringsmedewerker Herman van Lunen belicht aan de hand van tien cases namelijk hoe hij het leven van verdachten en delinquenten weer op de rit probeert te krijgen. Van Lunen, 22 jaar in het vak, gelooft in de mens achter het delict (‘slachtofferbewust werken’) en hij heeft een stok achter de deur: als mensen zich niet aan de door justitie opgelegde voorwaarden of de afspraken met hem houden, rapporteert hij dat aan justitie met alle gevolgen van dien. De cases variëren van geweldsdelicten, drugscriminaliteit tot verkrachtingszaken waarin hij de daders, soms acht jaar lang, onder toezicht heeft met wisselend succes. Alle mensen in het boek bestaan, al zijn ‘sommige verhalen opgebouwd uit verschillende casussen’. Fascinerend.

Herman van Lunen: Wij wensen u veel succes met uw verdere leven. Thomas Rap, 366 blz. € 23,99