De collages van Viviane Sassen zijn zomers, sensueel en vaak ronduit broeierig

Op de grote tafel in het atelier van Viviane Sassen in Amsterdam liggen drie stapels met knipsels. Een met naakte lichamen en lichaamsdelen, een met slakken en insecten, een met planten. Allemaal uit haar eigen foto’s, en bedoeld om nieuw werk mee te maken.

Voor grote modehuizen als Louis Vuitton, Christian Dior en Dries Van Noten maakt Sassen (49) traditionele foto’s – als je ze tenminste zo kunt betitelen, met de voor haar werk zo kenmerkende diepe kleuren, grafische composities en het gebruik van schaduw als beeldelement – maar in haar vrije werk gaat ze steeds vaker voorbij de grenzen van de fotografie. Ze beschildert haar foto’s en maakt collages van verschillende foto’s, oud en nieuw, vaak met een surrealistisch resultaat. „Reizen maakte dat ik steeds met een nieuw oog naar dingen kan kijken”, zegt ze. „Maar dat werd lastiger toen ik dertien jaar geleden moeder werd. En je moet bezig blijven, dus ben ik met oude beelden aan de slag gegaan.” Collage was ook een logische stap voor haar, zegt ze: „Door het grafische zagen veel foto’s er al uit als collages.”

De beelden maken met Photoshop was geen optie: „Ik ben nooit geïnteresseerd geweest in techniek. Ik weet er precies genoeg van om te kunnen maken wat ik wil maken.” In 2020 was een serie van haar collages te zien in De tranen van Eros, een expositie over vrouwelijk surrealisme in het Centraal Museum in Utrecht.

De foto’s op deze pagina’s zijn in feite overigens geen vrij werk. Ze maakte ze in opdracht van Perrier-Jouët. Nadat ze al eerder een campagne had geschoten voor het champagnemerk, werd ze benaderd voor een boek. „Ze wilden dat ik door de jaargetijden heen in de wijngaarden zou fotograferen of zo. Daar had ik geen zin in. Zo’n boek wordt pas interessant als je het niet doet voor de klant, maar er je eigen project van maakt. Uiteindelijk stemden ze in met iets subversievers.” Het boek is ook niet (alleen) een relatiegeschenk, maar verschijnt ook bij de Franse uitgeverij JBE, gespecialiseerd in kunst- en kookboeken.

De basis voor de collages in Modern Alchemy, zoals het boek heet, zijn foto’s die ze maakte in de tuinen rondom het domein van Perrier-Jouët in Epernay: planten, slakken, insecten. Die combineerde ze met lichamen en lichaamsdelen uit foto’s die ze al eerder maakte. Soms beschilderde ze een lichaamsdeel, soms bracht ze felgekleurde ‘vlekken’ van inkt aan. Het leverde beelden op waarbij je vaak niet meteen weet waar je naar kijkt, maar die zomers, sensueel, spannend, vaak ronduit broeierig zijn.

Wat opvalt is dat de lichamen en lichaamsdelen op de collages bijna uitsluitend wit zijn; in de collages is alleen een donkere hand en een beetje zwarte huid rondom een oog te ontwaren. Sassen brak een kleine twintig jaar geleden internationaal door met foto’s die ze maakte van zwarte Afrikanen – denk aan de inmiddels iconische foto van een man aan het strand met een kind om zijn hoofd gedrapeerd. Tussen haar tweede en zesde woonde ze in Kenia, haar vader werkte er als arts. Ze komt nog steeds af en toe in Afrika, maar als onderwerp blijft ze er nu van weg. „Ik heb geen moeite met mijn vroege foto’s, die ik heel onbevangen heb gemaakt. Maar door het debat over representatie dat nu – terecht – wordt gevoerd, is het zwarte lichaam erg politiek geworden. Als je als witte fotograaf een zwart lichaam dan ook nog seksualiseert, zoals bij dit project zou zijn gebeurd – dat kan op dit moment niet.”

Er zijn mensen die haar hebben gecanceld vanwege haar foto’s van zwarte Afrikanen, zegt ze. „Maar aan de andere kant zijn er veel jonge zwarte fotografen – In Europa, Amerika, Afrika – voor wie mijn werk een voorbeeld is. Dat zie je gewoon. En sommigen zeggen het ook openlijk. Daar ben ik dan wel trots op.”