De sanseveria: koningin van de vensterbank

‘Nederlanders zitten achter de geraniums, Belgen zetten hun huis vol sanseveria’s.” Aldus mijn Brusselse vriend tijdens een rondje door het dorp waar hij opgroeide. En inderdaad: wat gluurwerk door de vitrages liet zien dat de langbladige kamerplant – donkergroen in het midden, geelgroen langs de randen – extreem populair is in België. Soms wordt er nog een extra i tussengeplakt, sansevieria, maar de meest gangbare naam is ‘vrouwentongen’, of minder eerbiedig ‘wijventongen’. Engelsen noemen de plant vanwege de scherpe, spitse bladeren graag mother-in-law’s-tongue, een twijfelachtig compliment voor schoonmoeders met snedige opmerkingen.

Met enige regelmaat duikt de Sansevieria trifasciata ‘Laurentii’, zoals de meest bekende variant voluit heet, op in de media. Al in de jaren zeventig hielden Van Kooten en De Bie, te gast in het Vlaamse tv-programma Bij Nader Inzien, een tirade tegen de plant, die volgens hen liet zien wat voor ‘culturele woestijn’ België was. En op het omslag van de beroemde roman De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst prijkte aanvankelijk een afbeelding van de sanseveria – later, toen het boek verfilmd was, werd de plant vervangen door een naakte fietser.

Het programma De Wereld van Sofie van de Belgische Radio 1 riep de sanseveria begin 2021 uit tot ‘de huiskamerplant der huiskamerplanten’, de koningin van de vensterbank’. Maar de kamerplant kent ook een schaduwkant. De populariteit ervan is namelijk terug te voeren op het kolonialisme, vertelt landschapsarchitect Bartel Van Riet in de desbetreffende radio-uitzending. Twee scheuten van de sanseveria werden vanuit Afrika rond 1900 meegenomen naar België: één voor de tuinen van de koning en één voor de Plantentuin Meise. In Congo, destijds onder het juk van Leopold II, was de plant in trek vanwege de stevige vezels. Die werden gebruikt om er pijl en boog van te maken. Van de ‘moederplant’ die nog altijd in Meise te zien is, stammen veel hedendaagse stekjes af.

Van Riet verklaart in De Wereld van Sofie de populariteit van de sanseveria: „Hij heeft niet veel water nodig en is makkelijk te vermeerderen. Buiten kun je hem niet houden, maar binnen is hij niet kapot te krijgen. En in een serre kan hij zelfs tot bloei komen, dat is spectaculair. Hij krijgt dan heerlijk ruikende bloemen.”

Na in Nederland jarenlang hoogstens als een soort camp-plant te zijn omarmd, „doet de sanseveria nu gewoon mee”, zoals Mila van de Wall van plantenwinkel De Wildernis in Amsterdam zegt. Toch blijft de sanseveria hier minder populair dan in België. Bij sommige Nederlanders schijnt hij zelfs bekend te staan als ‘de Belgenplant’.