De Europese Commissie moet Polen wel/niet harder aanpakken

Met een uitspraak van het politiek gekleurde Constitutioneel Hof op 7 oktober heeft Polen de strijd tussen de Europese Unie en de Poolse regering op scherp gezet. Het Poolse Hof bepaalde, op verzoek van de eigen regering, dat de Poolse grondwet en nationale wetgeving in bepaalde gevallen boven uitspraken van het Europees Hof van Justitie gaan. Polen plaatst daarmee het nationaal recht boven Europees recht. De vraag is nu hoe de Poolse regering tot de Europese orde kan worden geroepen. Regeringsleiders spraken daar de afgelopen dagen over op een top in Brussel. Premier Rutte is voorstander van een harde aanpak. Het Europees Parlement vindt dat de Europese Commissie veel te laks is met sancties, met name het stopzetten van Europese subsidies via het zogenoemde rechtsstaatmechanisme. Mogelijk begint het Parlement zelfs een rechtszaak om de Commissie tot actie te dwingen.

Twee Nederlandse Kamerleden, Laurens Dassen van de pro-Europese partij Volt en Jasper van Dijk van de eurokritische partij SP e-mailen over de stelling: de Europese Commissie moet Polen harder aanpakken.

Jasper van Dijk is JvD, Laurens Dassen is LD.

JvD: „De pogingen van de huidige Poolse regering om de rechterlijke macht naar haar hand te zetten zijn uiterst zorgelijk. De demonstraties in het land laten zien hoe groot de weerstand is. De conservatief-nationalistische koers van de PiS-partij maakt veel Polen moedeloos.

„Het probleem in de EU is dat spelregels weliswaar moeten worden gerespecteerd door alle lidstaten, maar als dat niet gebeurt is er geen mogelijkheid een lidstaat uit de Unie te zetten. Dat is natuurlijk een allerlaatste stap, maar kan tegelijk als drukmiddel functioneren. De sancties die de EU nu heeft zijn nogal lomp: de geldkraan dichtdraaien – waar vooral de bevolking de dupe van is. Alleen al op dit punt is een hervorming van de EU dan ook hard nodig.”

LD: „De demonstraties in Polen laten zien dat de weerstand onder de bevolking van Polen tegen het handelen van de eigen regering groot is. Je hebt het over harde sancties, maar te lang hebben de lidstaten en de Commissie de PiS-regering haar gang laten gaan, terwijl de vrijheid van journalisten, de rechten van de lhbti+-gemeenschap en de onafhankelijkheid van rechters werden ingeperkt. De Unie moet nu haar tanden laten zien. Wij zijn voor het hervormen van de EU zodat ze daadkrachtiger en democratischer wordt, maar dat is nu niet in een paar maanden gebeurd. Intussen wacht de Poolse bevolking tot iemand voor haar grondrechten opkomt.”

JvD: „Geen misverstand, wat de Poolse regering doet is een ongekende provocatie richting de EU. Ondermijning van de rechtsstaat verdient een weerwoord. Tegelijk is Polen niet de eerste lidstaat die in aanvaring komt met Brussel (denk aan Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Spanje). Ook Nederland kreeg laatst een tik op de neus van de Raad van Europa – vanwege het gebrek aan dualisme in onze politiek.

„De EU bestaat niet meer uit 6, maar uit 27 landen. Niet gek dus dat er meer aanvaringen zijn en Brussel wordt gezien als een dwingend keurslijf. Om die reden willen wij een nieuw verdrag voor de EU, een verdrag dat landen meer ruimte geeft om eigen beleid te voeren.”

LD: „De Poolse bevolking ziet Brussel in ieder geval niet als dwingend keurslijf: meer dan 80 procent geeft aan voor het lidmaatschap van de EU te zijn. Niet gek, want de Unie geeft economische voordelen, maar beschermt ook mensenrechten. Wat me opvalt is dat we discussiëren over het respecteren van de democratische rechtsstaat, en dat je vervolgens voorstelt om meer vrijheid te geven eigen beleid te voeren. Betekent dat dan dat je landen de vrijheid wilt geven om mensenrechten te schenden? Om de vrijheid van rechters en journalisten in te perken?

„De Polen hebben er zelf voor gekozen om het Verdrag van de Europese Unie te ondertekenen. Zij weten dat dit verdrag hun vrijheid juist beschermt. Het is daarom ook niet voor niets het juridisch fundament waar alle lidstaten zich aan moeten houden. Het is tijd dat de Europese Raad en Commissie dit nu via het rechtsstaatmechanisme waarborgen.”

JvD: „Ik pleit uiteraard niet voor mensenrechtenschendingen en wat deze Poolse regering doet verdient maatregelen. Het schenden van de rechtsstaat is onaanvaardbaar. Tegelijk vraag ik om verder te kijken en te erkennen dat Polen niet het enige land is dat botst met Brussel. Wil Volt een Europese Unie die voortdurend dreigt met sancties richting de lidstaten? Wordt het niet tijd voor wat minder one size fits all?

„Ons pleidooi betreft een veelvormige, meer ontspannen samenwerking in Europa, waarbij de EU een belangrijk maar niet allesbepalend onderdeel is. Indien een land niet bereid is tot de vergaande samenwerking in EU-verband, moeten andere samenwerkingsvormen gezocht worden die wel passen.

„Daarom willen we graag onderhandelen over een nieuw Europees verdrag waar lidstaten op gelijke voet aan meedoen. Dan voorkom je dat landen de EU als keurslijf zien dat allerlei regels oplegt. Uiteindelijk wordt dit nieuwe verdrag per referendum voorgelegd aan de bevolking.”

Lees ook

Strijd tussen rechters brengt Poolse rechtsstaat aan het wankelen

LD: „Een hervorming van het verdrag is de juiste weg vooruit. Niet om de samenwerking te versoepelen, maar om deze te versterken. Niet om lidstaten tegen elkaar uit te spelen en ons terug te trekken in de nationale zuil, maar juist om naar onze gedeelde belangen te kijken en voor Europeanen op te komen. Laten we samen zorgen dat we de Europese Unie democratischer en daadkrachtiger maken.

„Maar dit zal de situatie nu niet helpen, want de inwoners van Polen en Hongarije zitten met een acuut probleem. Je pleit wel voor maatregelen, maar wat je concreet voor je ziet is onduidelijk. Op dit moment wordt er een bijl aan de fundamenten van de Europese rechtsorde gezet. De Poolse bevolking kijkt, net als de bevolking in andere landen, naar de Unie om haar mensenrechten te waarborgen. Nu moeten we pal voor de Europese rechtsstaat gaan staan en alle middelen inzetten om deze te beschermen, te beginnen met het inhouden van gelden.

„Als we nu ons hoofd laten hangen, geven we vrij spel aan nationaal-populisten. Een Unie die opkomt voor mensenrechten zal een Unie zijn die gesteund wordt door de bevolking.

„Wat mij betreft doen we het allebei: we werken aan een beter Europees verdrag, en we gebruiken nu alle middelen die het huidige verdrag heeft om de democratische rechtsstaat te beschermen.”