NRC checkt: ‘Hipsterkoffie draagt bij aan ontbossing van de Amazone’

De aanleiding

„De hipsters die GroenLinks stemmen lopen allemaal met van die leuke koffietjes met soja naar buiten”, zei Jort Kelder zondag in Buitenhof tegen Tweede Kamerlid Bram van Ojik (Groen Links). Eva Jinek, vrijdagavond, tegen minister Sigrid Kaag (D66): „Moeten we wat minder hipsterkoffie met soja drinken?” In zijn column schreef Youp van ’t Hek zaterdag: „Als het straks herfstig koud wordt ga ik naar de Amazone waar ik me behaaglijk ga warmen aan een van de 40.000 bosbrandjes die ervoor zorgen dat er meer sojabonen gekweekt kunnen worden. Puntje voor de veganisten!” Beweringen zijn het niet, maar bij de vraag wie er verantwoordelijk is voor de bosbranden die de Amazone teisteren, werd zo wel een verband gesuggereerd: wie sojamelk in de koffie heeft, draagt bij aan de Amazone-branden.

Waar is het op gebaseerd?

Youp van ’t Hek belt meteen als hij de mail leest: „Ik heb eigenlijk niet zo’n zin om mijn column uit te leggen, vind je dat erg?” Nee, maar toch, waar was die zin op gebaseerd? „Weet ik veel. Op mijn gevoel. Sojamelk en sojagedoe – veganisten pronken daarmee.” Kelder, „vegetariër sinds 1990”, zegt: „Die vraag was niet op onderzoek gebaseerd – ik weet niet waar de soja uit mijn koffie vandaan komt. Hij was bedoeld om GroenLinksers voor te houden: kijk eens naar je eigen gedrag voordat je een petitie tekent tegen een handelsakkoord.” Jinek reageert niet.

En, klopt het?

„Soja, rundvlees, houtkap en palmolie zijn wereldwijd de belangrijkste veroorzakers van ontbossing”, zegt Esther Turnhout, hoogleraar bos- en natuurbeleid aan Wageningen University. Het is dus niet vreemd dat het verband met sojadrink gelegd wordt – en dat er fabrikanten zijn die hun producten aanprijzen met ‘sojavrij’. Maar, zo repliceerden Van Ojik en Kaag ook, de meeste soja wordt gebruikt voor veevoer. In Europa wordt minder dan 1 procent gebruikt voor humane voeding, 31 miljoen ton soja gaat naar veevoer. Ook bij veevoer is het niet zwart-wit: de helft van de soja voor veevoer in Nederland is ‘ontbossingsvrij’, staat in de Europese Sojamonitor, een rapport van IDH (organisatie voor duurzame handel) en IUCN NL (voor natuurbehoud). Voor heel Europa is dat minder: „Voor minder dan eenvijfde van de soja zijn recent aantoonbaar geen bossen gekapt”, lichten Heleen van den Hombergh en Marianne Hilders (IUCN) toe.

Voor sojadrink (melk mag het niet heten) is dat anders. Voor menselijke voeding wordt in Nederland alleen gecertificeerde, niet-genetisch gemodificeerde soja gebruikt. Alpro, met 59 procent marktaandeel in sojadrinks de grootste aanbieder, gebruikt soja uit gesloten ketens die te traceren is tot velden in Europa en Canada, laat een woordvoerder weten. „We gebruiken geen soja uit de Amazone.” Albert Heijn antwoordt hetzelfde.

„Honderd procent zou ik niet durven zeggen, je weet nooit waar de gaatjes zitten”, zegt Van den Hombergh, „maar in principe worden alle producten in de supermarkt waarvoor soja gebruikt is – ook melk, kaas en vlees – gedekt door een certificaat dat onder meer moet garanderen dat er geen bossen voor gekapt zijn.” Erkende keurmerken zijn RTRS, Proterra en Donau Soja. „Daarnaast geldt een moratorium op de handel in soja uit de Amazone die geteeld is op recent ontboste grond, waardoor er nu nauwelijks soja uit de Amazone komt”, voegt Van den Hombergh toe.

Conclusie

Hipsters dragen met hun sojacappuccino bij aan ontbossing in de Amazone, is een suggestie die niet strookt met de feiten. Sojadrinks worden gemaakt van gecertificeerde, ontbossingsvrije soja, van vooral Europese en Canadese herkomst. We beoordelen de stelling als onwaar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail [email protected] of tip via Twitter met de hashtag Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 28 augustus 2019.