Tips voor duurzaam schoonmaken: één eetlepel wasmiddel, vooral géén chloor

Hoe houd je je huis zonder al te veel moeite schoon? En welke producten kun je het best gebruiken als je duurzaam wilt schoonmaken? Niet lullen maar poetsen: na het lezen van deze gids weet je hoe je snel en makkelijk schoonmaakt op een manier die het milieu zo min mogelijk belast.

Hoe schoon is jouw huis?

Hoe schoon is een gemiddeld Nederlands huishouden? En hoe fris is dat van jou? Lange tijd speelde schoonmaken een grote rol in de Nederlandse samenleving, vooral in het leven van vrouwen. Hoe transformeerde het als de voornaamste taak van de vrouw des huizes tot een rotklus die velen – man én vrouw – het liefst zo lang mogelijk uitstellen? Een stukje geschiedenis.

Toen

Het huis schoonhouden was decennialang de voornaamste taak van de vrouw. Elke ochtend het beddengoed uithangen, wekelijks de stoep schrobben, ieder voorjaar de grote schoonmaak: tot ver in de jaren zestig ontkwam geen huisvrouw eraan. Hoe ze het huis op orde moest houden, stond vast. Ze had het van haar moeder geleerd, of op de huishoudschool. En daar hield ze zich braaf aan. Een hagelwit, strak gesteven schort en glanzend gepoetste ramen: ze waren de trotse symbolen van een proper huisgezin.

Huishoudscholen zijn inmiddels uit de Nederlandse samenleving verdwenen. De poetskennis van deze generatie leeft enkel nog voort door tips van eigen grootmoeder of van een hele generatie grootmoeders, te vinden op poetssites als Oma weet raad. Die naam zegt genoeg: alle generaties ná oma zullen niet snel meer van schoonmaken weten dan hun voorouder.

Nu

Hoe is het nu met onze poetskennis gesteld? De nieuwe generatie doet maar wat, constateerde professioneel online-huishoudcoach Helga Post enkele jaren terug in NRC. Volgens haar hanteren Nederlanders uiteenlopende schoonmaaknormen. De een vindt opruimen belangrijk, de ander vindt een huis pas écht schoon als er sop aan te pas is gekomen. Wat we belangrijk vinden bij het schoonmaken in huis, verschilt dus sterk per persoon. Lap jij de ramen net zo vaak als de meeste Nederlanders?

Ondanks een andere verdeling van taken in huis dan voorheen, ligt ook in de 21ste eeuw het huishouden vaak nog voor een groot deel in handen van vrouwen. Mannen moeten meer in huis doen, maar dan moeten vrouwen stoppen met hun neiging om als een soort poortwachter allerlei huishoudelijke taken op te eisen, betoogde Brigit Kooijman in 2019 in NRC.

Een nieuwe trend?

‘Schoonmaakgoeroe’ Diet Groothuis hoopte er in 2016 op: dat poetsen „langzaamaan weer hip” wordt. Dat lijkt nu in zekere zin te gebeuren, mede dankzij de opkomst van #CleanTok, een populaire hashtag (al meer dan 72 miljard keer bekeken) op TikTok voor video’s met schoonmaak- en opruimtips. Een trend die alles te maken heeft met elkaar motiveren en schoonmaken als (mentale) zelfzorg.

Wat is viezer: een glimmende deurklink of een stoffige schoorsteenmantel? Lees het antwoord hier

Opgeruimd huis, opgeruimd hoofd

Schoonmaken is een beetje zoals sporten: de meeste mensen hebben er eigenlijk geen zin in, maar na afloop voelt het vaak hartstikke goed. We leggen uit wat poetsen op drie verschillende manieren voor je humeur en mentale gezondheid kan doen. Zie het als de ultieme motivatie.

1 Schoonmaken kan je helpen ontstressen

Schoonmaken stressvol? Niet volgens de Japanse monnik Matsumoto, die na jaren aangehoord te hebben hoe mensen gebukt gaan onder de meedogenloze overwerkcultuur in zijn land in 2018 een programma oprichtte voor mensen die tot rust willen komen. Met behulp van meditatie én schoonmaken. Juist voor mensen met een volle agenda kan poetsen stressverlagend werken.

Voor Matsumoto is schoonmaken heilzaam, vertelde hij in dit artikel uit 2020. „Van schoonmaken leer je perfectionisme overwinnen. Als je schoonmaakt met een bezem, en je ziet na het schoonmaken dat er een blaadje valt, wat dan? Je moet dat leren aanvaarden, dat doe ik iedere dag.” Shinjiro Miyake, een marketingplanner die per maand gemiddeld 80 uur overwerkte, nam in 2020 deel aan Matsumoto’s sessies. Schoonmaken heeft hem geholpen om te reflecteren op zijn drukke bestaan.

2Poetsen geeft sommigen voldoening

Tijdens het poetsen kun je je hoofd leegmaken, maar het gevoel na afloop is minstens zo’n goede motivatie om de handen uit de mouwen te steken. Schone ramen, fris beddengoed en een wc die lekker ruikt, geven voldoening. Bovendien zie je duidelijk en snel resultaat.

De dagen van Henk Eekma, die bijna zijn hele leven voor de stadsreiniging in Sneek werkte, stonden jarenlang in het teken van die voldoening, zo vertelde hij twee jaar terug in de NRC-rubriek Dit ben ik. „Schoonmaken wat vies is, je kunt er gelukkig van worden.”

3 Een schoon huis kan je trots maken

Poets jij omdat je schoon belangrijk vindt? Of schrob je vooral voor de schijn? In dat laatste geval ben je niet de enige. Sociologe Rineke van Daalen deed onderzoek naar de ontwikkeling van de Nederlandse schoonmaakgewoonten. Die blijken door de eeuwen vooral een sociale oorsprong te hebben. „Met blinkende ramen liet je vroeger aan de buitenkant zien dat je huis schoon was. En dus dat je deugde”, vertelde Van Daalen in dit artikel uit 2019. En ook nu zijn we nog bezig met hoe we ons huis aan de buitenwereld presenteren.

„Sommige mensen hebben een strak opgeruimd, clean huis, met alleen maar moderne spullen. Daarmee benadrukken ze een bepaalde status en lifestyle”, legde Van Daalen destijds uit. „Maar ook met een wat slordig en smoezelig huis laat je zien hoe je wilt zijn. Namelijk iemand die niet zo geïnteresseerd is in orde en netheid.” Op die manier draagt schoonmaken bij aan onze identiteit.

Ali Raza Mir (37) is fulltime schoonmaker. ‘Ik houd gewoon van schoon. Het geeft een goed gevoel‘

Tips voor duurzaam schoonmaken

Hoe kun je makkelijk, snel en op een duurzame manier je huis poetsen? Met deze negen tips houd je je huis schoon op een manier die minder belastend is voor natuur en milieu.

Duurzame schoonmaakmiddelen

Duurzaam schoonmaken begint bij duurzame schoonmaakmiddelen. Wat haal je in huis als je het milieu zo min mogelijk wilt belasten?

1 Hou het bij ‘de heilige drie-eenheid’

Als het op schoonmaakmiddelen aankomt, heb je niet meer nodig dan soda, schoonmaakazijn en groene zeep – door ‘schoonmaakgoeroe’ Diet Groothuis ook wel de heilige drie-eenheid genoemd. Met die drie kun je alle schoonmaakklussen in huis uitvoeren, legde zij in dit artikel uit 2018 uit. De schrijfster van Het Groene Poetsboekje (februari 2023) zegt nu nog steeds te zweren bij dit onmisbare trio, dat beter is voor milieu én portemonnee.

Met soda kun je een sopje maken en zowat alles afnemen, maar ook de leidingen van een stinkende wasmachine schoonmaken. Groene zeep kun je onder meer gebruiken voor vloeren, vlekken op kledingstukken en, verdund met water, als allesreiniger. Tot slot kan schoonmaakazijn dienen als wasverzachter en ontkalker, bijvoorbeeld van de douchekop en de wc-pot.

2 Gebruik geen chloor

Naast die heilige drie-eenheid, bestaat er in duurzaam schoonmaakland ook een dikke don’t: chloor. Dat benadrukt zowel Milieu Centraal als Groothuis. „We hebben geleerd dat chloor schoon ruikt, maar het is schadelijk goor spul”, stelde zij al in eerdergenoemd NRC-artikel. „Alles gaat erdoor dood en vuil lost er niet in op.”

3 Doseer schoonmaakmiddelen spaarzaam

Wie duurzaam wil schoonmaken, zou niet alleen op de schoonmaakmiddelen moeten letten, maar ook op de dosering. We gebruiken snel te veel (af)wasmiddelen, stelt Milieu Centraal op zijn webpagina met tips voor duurzaam schoonmaken. Let er dus goed op dat je niet te veel gebruikt.

Maar wat is te veel? Diet Groothuis verduidelijkt dat vaak alleen water al genoeg is. Gebruik je toch een schoonmaakmiddel, onthoud dan dat je eigenlijk altijd minder kunt gebruiken dan je denkt. Voor de was heeft Groothuis een concrete tip: „Ik gebruik één eetlepel wasmiddel per was. Dat gooi ik dan op de was, zodat niks verloren gaat.”

4 Beperk je afval en koop een goede poetsdoek

Alles wat wegwerp is, is niet duurzaam. Dat geldt ook voor poetsdoeken. Dus werk niet langer met wegwerpdoeken, adviseert Milieu Centraal: beperk je afval.

Investeer in plaats daarvan in een goede kwaliteit poetsdoek, vult Diet Groothuis aan. „Lang was microvezel de norm”, vertelt de schoonmaakdeskundige. „Maar dat zorgt voor plastic afvaldeeltjes in het water. Momenteel ben ik fan van poetsdoeken van biokatoen. Het enige nadeel is dat bij de productie veel water komt kijken.”

5 Spoel sop weg door de gootsteen

Klaar met poetsen? Zorg er dan voor dat je zowel de lege verpakkingen als het vieze sop op de juiste manier weggooit, benadrukt Milieu Centraal. In dat laatste geval betekent dat níét in de tuin, de natuur of op straat; spoel het vieze water altijd weg door de gootsteen. „Via de gootsteen komt het in het riool terecht, en wordt het gezuiverd”, licht Groothuis toe.

Waarom zijn schoonmaakdoekjes eigenlijk altijd geel van kleur?

Snel en makkelijk duurzaam schoonmaken

Hoe zorg je makkelijk en snel voor een duurzaam schoon huis? Met deze tips houd je je huis op groene wijze fris.

1 Was je beddengoed op 60 graden

Regelmatig je bed verschonen is belangrijk. Nog belangrijker: doe dat op 60 graden. Net als handdoeken, theedoeken en vaatdoeken, stelde Diet Groothuis al in dit artikel. Veel mensen wassen alles op 30 graden. Dat lijkt met het oog op duurzaamheid wellicht een weloverwogen keuze (want: minder heet water), maar wassen op zo’n lage temperatuur is niet effectief: bacteriën gaan onder de 60 graden niet dood.

Hoe vaak je je beddengoed wast, moet je zelf weten, zegt Groothuis nu. „Dat zijn persoonlijke overwegingen. Ik doe het elke twee weken. Maar ik laat mijn bed wel elke ochtend goed luchten.” Een methode die veel duurzamer is dan je beddengoed élke week wassen. „Huisstofmijt houdt namelijk niet van frisse lucht en kou. Ik klap de dekens open en laat het minimaal een halfuur doorwaaien.”

2 Gooi de droger de deur uit

Hoe zit het vervolgens met drogen? De droger had je al jaren geleden de deur uit moeten gooien, als het aan Groothuis lag. Het is een enorme energieslurper en de was slijt er bovendien van. Veel beter is het om de was op te hangen, als het even kan in de buitenlucht: minder kreukels, een fijne geur en de wind als wasverzachter.

Kun je toch niet zonder een droger? Dan heeft Groothuis een tip. „Doe een droge handdoek bij de natte was. Dat scheelt zeker een halfuur.”

Lees ook: De was goed doen zonder microvezels in het milieu te lozen? Gebruik een filter dat vezels opvangt in de wasmachine

3 Draai af en toe een lege was

Die vieze geur uit de wasmachine, waar komt die toch vandaan? Dat kunnen de leidingen zijn, het zeepbakje of de rubberen rand van de wasmachine. Daar blijven namelijk na elke was bacteriën achter. Houd de deur, de rubberen rand en het zeepbakje van de wasmachine schoon om te voorkomen dat kleding alsnog met een muffe geur uit de wasmachine komt.

Draai daarnaast af en toe je wasmachine leeg op 90 graden met een handje soda in het wasmiddelenbakje, adviseerde Diet Groothuis in dit artikel. Dan spoelen de leidingen een keer goed door, ruikt de was schoner en gaat je wasmachine langer mee – ook dát is schoonmaken met het oog op duurzaamheid.

4 Pak elke dag een schone vaatdoek

Een grote bacteriebom in ieder Nederlands huishouden? De immer (half)natte vaatdoek. Die zit door de combinatie van vocht en etensresten algauw stampvol bacteriën, stelde arts-microbioloog Dries Budding in dit artikel uit 2019. Hoewel de meeste daarvan niet gevaarlijk zijn, doe je er goed aan om de doek elke dag in de was te gooien.

Daar is Groothuis het mee eens, zegt ze. Haar tip: vervang ‘m elke dag op hetzelfde moment, zodat je het niet vergeet. „Ik doe het bijvoorbeeld elke avond na het eten.”

En wie heeft opgelet, weet nu ook op welke temperatuur die vaatdoek vervolgens gewassen moet worden.

Omgaan met de werkster vinden veel mensen ongemakkelijk. Zo ben je een goede werkgever voor de huishoudelijke hulp