Hoe maak je duurzame keuzes voor kleding? NRC geeft tips

De kledingindustrie is een vervuilende branche, maar werkte de afgelopen jaren ook aan verduurzaming. Die stappen zijn echter nog lang niet genoeg om de klimaatvoetafdruk van kleding structureel te verkleinen. In deze gids geeft NRC praktische tips om als consument op een duurzame manier met kleding om te gaan: van wat er al in je kast ligt, tot wat je koopt en waar het uiteindelijk terecht komt.

3 vragen over duurzame kleding

Waar hebben we het eigenlijk over als we over duurzaamheid in de kledingbranche spreken? Het antwoord op die vraag is complex.

1 Wat bedoelen we met duurzame kleding?

‘Duurzaam’ is een containerbegrip. In de breedste zin van het woord betekent het dat wat duurzaam is, zo min mogelijk schade berokkent aan mens, klimaat en natuur. Daarom wordt regelmatig in advertenties met het begrip gesmeten: duurzaam bekt lekker en je kan er van alles mee bedoelen.

Sommige bedrijven bedoelen bijvoorbeeld dat er eerlijke prijzen worden betaald voor het gedane werk. Anderen besteden juist aandacht aan de goede arbeidsomstandigheden, dat er milieuvriendelijke stoffen zijn gebruikt of dat kleding niet te ver hoeft te reizen.

Lang niet alle kleding die in de ene categorie valt, past ook in de andere. Op een duurzame manier kleding kopen betekent dan ook vaak: keuzes maken. In deze gids leggen we ons vooral toe op duurzaamheid als het gaat om het klimaat.

2 Wat is de meest duurzame koop? Niét kopen

Modetrends veranderen heel snel, en dat proces versnelt. Daardoor verdubbelde het aantal verkochte kledingstukken van 2000 tot 2015, schatte de Britse denktank Ellen McArthur Foundation enkele jaren geleden. Tegelijkertijd gooien we elk jaar met zijn allen 92 miljoen ton aan textiel weg.

Ja, het klinkt misschien deprimerend voor de enthousiaste shopper, maar niet gemaakt is nog altijd beter dan milieuvriendelijk gemaakt. De meest duurzame kleding is de kleding die je al hebt.

3 Wáár heb je een kledingstuk voor nodig?

Wie duurzaam inkopen wil doen, moet helder hebben waar een kledingstuk voor bedoeld is. Hoe lang moet een jas mee? Wat moet de jas kunnen weerstaan?

Als je van plan bent om regelmatig uitgebreid te gaan hiken in de regen, dan heeft die dure regenjas met drie waterafstotende chemische coatings nut. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat je jas langer te gebruiken is.

Maar koop je de jas omdat je iets nodig hebt voor je dagelijkse woon-werkverkeer, dan zijn die extra chemicaliën helemaal niet nodig. Je beperkt je klimaat-impact als je voor iets simpelers kiest, dat minder uitgebreid behandeld is.

Dat hebben onze tips dan ook gemeen: ze zijn afhankelijk van wat je precies nodig hebt. Kleren die lang meekunnen zijn bijvoorbeeld vaak de duurzaamste keuze, maar als je een kostuum koopt dat je één keer per jaar draagt, hoeft het niet per se erg sterk te zijn. Dan is het misschien juist milieuvriendelijker om iets te kopen waar minder moeite in is gestoken.

Zo geef je kleding een tweede leven

De meest duurzame manier om nieuwe kleding in huis te halen, is om voor kleding te kiezen die al bestaat. Hoe kun je het beste omgaan met tweedehands kleding?

1 Tweedehands betekent: minder klimaat-impact

Tweedehands kleding is al gemaakt. Een fabriek hoeft dus niet weer grondstoffen te verbruiken om iets nieuws te maken. Vaak koop je tweedehands kleren bovendien in een lokale winkel: ze hebben niet per se ver moeten reizen om in jouw handen terecht te komen. Ook dat vermindert de impact op het milieu.

Op dit moment is slechts 4 procent van alle kleding die in Nederland gekocht wordt tweedehands. Het wordt wel steeds gemakkelijker om kleding een tweede leven te geven: de afgelopen tien jaar groeide het aantal tweedehandskledingbedrijven van 1.300 naar 2.200. Zelfs in de reguliere kledingwinkel kun je steeds vaker tweedehands kopen.

2 Tweedehandsapps als Vinted kunnen handig zijn - maar let op

Apps zoals Vinted en The Next Closet maken het mogelijk om online kleren te kopen - en ze zijn gemakkelijker dan naar de winkel gaan. Ook op Instagram kun je goede tweedehandskleding vinden, onder de noemer ‘Closet Sales’.

Toch kleven er ook wat haken en ogen aan deze apps. Zeker bij Vinted kan het nog wel eens zijn dat je gekochte kleding uit Frankrijk of verder moet komen. Gebeurt dat met de auto of het vliegtuig, dan heeft dat weer voor jou onzichtbare gevolgen voor de CO2-uitstoot.

3 Gebruik je een kledingstuk niet vaak? Dan is huren ook een optie

Het was vroeger al doodnormaal om een smoking te huren als je naar een bruiloft ging. Anders ligt zo’n duur pak immers jarenlang achterin de kast te verstoffen. Maar ook voor andere kleding kan het nuttig zijn om iets te lenen of te huren in plaats van het te kopen. Zo hoeft een fabrikant niet weer grondstoffen te verbruiken voor iets dat je nauwelijks aan hebt.

Sinds 2014 groeit het aantal kledingbibliotheken in Nederland als kool. Hier kun je gemakkelijk en voor weinig geld, een jurk, trui, broek, of iets anders huren. Na gebruik breng je het gewoon terug.

Wel zit er één nadeel aan dit verhaal: kleding die is teruggebracht, wordt elke keer opnieuw gereinigd. De gebruikte stomerij is lang niet altijd duurzaam. Volledig klimaatneutraal is huren dus ook niet. De vraag blijft: continu nieuwe kleren, moet je dat willen? En heb je ze echt nodig?

Koop je nieuw? Hier kan je op letten

Niet alles is tweedehands te krijgen. Ook als je nieuw koopt, kun je manieren vinden om je eigen klimaat-impact zo klein mogelijk te houden. Maar hoe zit dat dan?

1 Duurzaam betekent ook: kleding die niet vaak vervangen hoeft te worden

Soms is het beter om voor een meer vervuilend materiaal te kiezen dat veel langer meegaat. Daarom worden doktersjassen bijvoorbeeld tóch van dat milieu-onvriendelijke polyester gemaakt: je kan het heel vaak wassen zonder dat het uit elkaar valt.

Hoe vaak en hoe lang wil je iets gaan gebruiken? Een spijkerbroek die je elke dag aan hebt mag best van geweven katoen zijn: dat gaat veel langer mee dan een broek van milieuvriendelijke wol. En écht milieuvriendelijk vegan leer klinkt misschien goed, maar gewoon leer kan soms zo lang bruikbaar blijven dat het toch een duurzamere keuze is: vegan leer valt vaak sneller uit elkaar.

2 Geloof niet zomaar in groene beloftes

‘100% gerecycled polyester’ klinkt mooi. Polyester is een bijzonder vervuilende stof: het wordt gemaakt uit aardolie. Dus als je het een keer kan hergebruiken, is dat gunstig. Toch?

Helaas: voor kleding betekent gerecycled polyester meestal dat er petflessen gebruikt zijn. Die worden uit elkaar gehaald in een machine en tot draden verwerkt voor kleding. Maar polyester die op deze manier is hergebruikt, wordt daarna zelden nog een keer gerecycled. Terwijl je een petflesje nog heel vaak opnieuw kan gebruiken. Door een tekort aan recyclebaar materiaal moeten fabrieken voor de frisdrankindustrie vervolgens weer nieuwe petflessen maken.

En plantaardige stoffen zoals vegan leer mengt men ook nog vaak met plastic. Als het snel uit elkaar valt, moet je weer een nieuw paar kopen - en dat heeft meer impact op het milieu dan echte leren schoenen die twintig jaar meegaan.

3 Ook hoe kleding gemaakt is, is van belang

De manier waarop de stof verwerkt wordt, heeft ook impact op de duurzaamheid. Voor weven is veel stroom nodig, voor breien minder. En jeans met een versleten uiterlijk zijn geen goed idee, want er worden chemicaliën voor gebruikt én ze gaan meerdere keren in de was voordat ze in de winkel hangen.

Op dit moment wordt er wereldwijd gewerkt aan duurzamere alternatieven. Je kunt nu al kleding kopen van vlas, hennep of jute. Verder kijkt men naar kleren uit zogenoemde ‘reststromen’: kleding gemaakt uit overgebleven fruit, schimmels, en ander landbouwafval. Veel van deze stoffen kunnen nog niet op grote schaal worden ingezet, maar zouden in de toekomst een alternatief kunnen zijn.

4 Uit welke stof een kledingstuk bestaat doet er echt toe

Wat is nu precies een duurzame stof? Dat ligt vaak best ingewikkeld. Zelfs de meest vervuilende stof kan in sommige omstandigheden dus toch de duurzaamste keuze zijn. We zetten daarom de voors en tegens van de meest gebruikte stoffen op een rij. Want ook hier geldt: denk eerst na over waar je iets voor nodig hebt, en kies dan pas.

5 Een kledingstuk dat volledig uit één stof bestaat is beter te recyclen dan een mix

Nog altijd bestaan veel kledingstukken uit een mix van verschillende materialen, zoals katoen en polyester. Dit soort stoffen zijn erg lastig om weer uit elkaar te halen voor recycling en worden daarom meestal verbrand.

Een kledingstuk dat helemaal uit één soort stof bestaat, kan veel gemakkelijker opnieuw worden gebruikt. Zo vergroot je de kans dat jouw jurk straks een tweede leven krijgt. Ook ongeverfde stoffen zijn gemakkelijker te recyclen.

Let ook op frutsels op kleren die je later ter recycling wil aanbieden: heeft je jurk pailletten, dan moeten die straks met de hand worden afgeknipt. En dat kost tijd en moeite, die er lang niet altijd is.

6 Het kan lonen om uit te zoeken waar je kleding vandaan komt

Naast de fabricage kan ook het vervoer van kleding CO2-uitstoot opleveren, al is dat bij lange na niet de grootste boosdoener. Kleren die niet vervoerd hoeven te worden, zijn wat dat betreft iets minder schadelijk voor het klimaat.

Maar het is erg lastig om kleding te vinden die uit de buurt komt. Vaak moeten materialen van over de hele wereld naar de fabriek komen, ook al staat die fabriek in de achtertuin. De praktische milieuschade hangt verder deels af van hóé je nieuwe aankopen precies vervoerd worden.

Vervoer per vliegtuig is natuurlijk vervuilend, maar per boot valt de schade heel erg mee, omdat er zoveel op één schip vervoerd kan worden. Voor mode wordt best vaak de boot gepakt. Zo kwam consultingbureau McKinsey in 2018 na onderzoek tot de conclusie dat transport zo’n 3 procent van de CO2-uitstoot van kleding veroorzaakt. Het meest vervuilend: het stukje per auto van het postsorteercentrum naar jouw voordeur.

7 ‘Superfast fashion’ is vaak niet duurzaam

Sommige modemerken leveren heel snel en heel goedkoop mode aan consumenten over de hele wereld. Dat is niet alleen schadelijk omdat het van ver moet komen, maar ook vanwege de manier waarop het gemaakt wordt.

Om hun kleding zo goedkoop te houden, beknibbelen ze namelijk veel op de kwaliteit en kunnen de kledingstukken mogelijk sneller uit elkaar vallen. Ze zijn nauwelijks te recyclen: de stof is simpelweg te slecht.

Dat betekent dat je continu nieuwe kleding moet kopen om de oude te vervangen.

8 Een ‘duurzaam kledingmerk’, dat kan heel veel dingen betekenen

Zoals gezegd heeft ‘duurzame kleding’ een brede definitie. Zo is ook het ene duurzame kledingmerk het andere niet. Wat verstaat een merk onder duurzaamheid?

Bedoelen ze dat ze een eerlijke prijs betalen aan de makers? Of dat er wordt gelet op de klimaat-impact? Gaat het om de stoffen, of om de manier waarop het gemaakt wordt? Of bedoelen ze vooral dat ze gerecycled polyester gebruiken? Meestal hebben dergelijke kledingmerken wel een pagina met uitleg, zodat je beter geïnformeerd een keuze kan maken.

Zo zorg je het beste voor je kleren

Kun je ná de aankoop van je kleding eigenlijk nog iets doen om je klimaat-impact te verkleinen? Zeker. Zorg je op de juiste manier voor je broek, jas of jurk, dan valt er nog best wel wat op duurzaamheid te winnen.

1 Laat je kleren repareren: dat kan soms zelfs bij de fabrikant

Stel, de stiksels van je jas vallen uit elkaar, en opeens heb je een gat in je mouw. Je kan zo’n jas weggooien. Maar vaak is kleding nog wel te redden. Laat je de jas repareren, dan hoef je geen nieuwe te kopen. Daarmee bespaar je gemiddeld zo’n 5,39 kilo CO2 per kledingstuk, becijferde reparatieatelier United Repair Centre.

Gelukkig wordt het gemakkelijker om kleding te laten repareren. Sommige winkelketens en merken bieden zelf reparatie aan - soms zelfs helemaal gratis. Is het niet gratis, dan kost een reparatie minder dan 35 euro bij winkel of kleermaker. Dat is bijna altijd goedkoper dan de aanschaf van een nieuwe jas.

2 Was met beleid en droog het liefst in de wind

Een droger, wasmachine, of wasdroger slurpt enorm veel energie. Wil je minderen? Het liefst draai je de wasmachine pas als hij helemaal vol zit, op een zo laag mogelijke temperatuur. Wassen op 30 graden is gemiddeld ongeveer 50 procent zuiniger dan op 40 graden. Zo bespaar je ook op de energierekening.

Kies het liefst een A+++-droger en zorg ervoor dat de filters altijd schoon zijn. En als het even kan, werkt buiten aan de lijn drogen natuurlijk het beste. Soms is dat zelfs een goed alternatief voor wassen: als een shirt wat muf ruikt, kan die ook gewoon buiten luchten, mits die van natuurlijke materialen is gemaakt. Andere was kan voor een opfrisser op 20 graden worden gewassen.

3 Shirt binnen een week kapot? Die kan terug naar de winkel

Zit er binnen een week een gat in een nieuw shirt, zonder jouw toedoen? Breng dat dan terug naar de winkel en vraag om vervanging.

Veel kledingfabrikanten besparen op de kosten door goedkope materialen te gebruiken, die vaak sneller uit elkaar vallen. Het is verleidelijk om zo’n shirt weg te gooien en gewoon een nieuwe te kopen, maar dan verdient de winkel twee keer aan hetzelfde, niet zo duurzame proces.

Wettelijk heb je gewoon recht op reparatie als je iets gekocht hebt dat binnen een jaar stukgaat. Kan de winkelier jouw shirt niet laten repareren, dan moeten ze die vervangen. En lukt dat niet? Dan mag je je geld terugvragen.

4 Recyclen heeft echt zin - ook als het kapot is

Veel gebruikte kleding komt nog bij het restafval terecht - jaarlijks zo’n 150 miljoen kilo. Maar veel van dat textiel kan gewoon weer opnieuw worden gebruikt. Als tweedehands, bijvoorbeeld, maar ook voor de productie van andere kleding. Gooi kleding daarom niet zomaar weg, maar stop het in een textielcontainer.

Kledingbedrijven maken nog niet heel veel gebruik van gerecyclede stoffen, maar daar komt verandering in vanwege de nieuwe UPV Textiel-wetgeving. Die legt de verantwoordelijkheid van het recyclen bij winkels en kledingfabrikanten. Dat moet recycling betaalbaarder én gemakkelijker maken.